Op zoek naar lotgenoten met een soortgelijk verlaat rouwproces: mijn moeder overleed in 1987

Hoi lotgenoten,

We zijn allemaal verbonden met elkaar doordat een dierbare van ons er zelf een einde aan heeft gemaakt. We delen ook vele overeenkomstige emoties en reacties daarop lees ik. Dat is fijn en geeft (h)erkenning en steun. Vaak ook ‘gelijkgestemden’ naast lotgenoten, wat praten onder elkaar een stuk makkelijker maakt.

Bijna alle verhalen en reacties gaan over relatief recente zelfdodingen; in mijn geval echter is het vele vele jaren geleden. Mijn moeder overleed op 47 jarige leeftijd toen ik zelf 19 was, meer dan 37 jaar geleden. Nadat ze 5 jaar depressief, afwezig en wanhopig was;  we verloren onze lieve moeder dus eigenlijk twee keer. Daarbij had ze heel veel zorgen over onze verslaafde broer, die af en aan thuis woonde. Ze had daar ook angstaanvallen van. Ik weet er bijna niets meer van, meeste heb ik onbewust gewist, anders dan dat ik in totale shock was toen ik hoorde. De begrafenis en de dagen eromheen heb ik totaal verdoofd, als in een negatieve roes, doorgemaakt. Ik stond erbij en keer ernaar. 

Ook al was mijn moeder depressief en al een keer opgenomen geweest, je wilt en kunt nooit geloven dat je eigen moeder zoiets doet. Ik zag een tijdje terug de aangrijpende documentaire “Moeders springen niet van flats” en ik dacht meteen: moeders springen ook niet voor treinen .. dat kun en wil je gewoon niet geloven. In sommige van die buien dacht ik zelfs ‘dat het wellicht een ongeluk was’, dat ‘ze misschien gestruikeld was’ of ‘het niet doorhad bij oversteken’. Allemaal van die gedachten om de werkelijkheid maar niet te laten doordringen, omdat je het gewoon niet kunt en wilt geloven. Helaas was en is de waarheid keihard ..

Ik vind het heel moedig en mooi dat iedereen bij wie zoiets gruwelijks gebeurt hier zijn verhaal deelt en dus actief bezig is in zijn of haar rouwproces. Bij mij is dat helaas totaal anders gegaan. Ik heb er toen helemaal niets mee gedaan en ben ervoor gevlucht. Nooit meer overgepraat. Mijn gevoelens onderdrukt. Ik redde mij wel, maak je over mij maar geen zorgen. Jaja .. Ik heb dus nooit gerouwd.
Mijn moeder bestond niet meer, anders dan een negatief verhaal dat diep weggestopt zat. Dat was mijn overlevingsmechanisme, ik kon er totaal niet mee omgaan en hield de deur dicht. Helaas kon de omgeving er ook niet mee omgaan en vond men het maar wat fijn dat ik niet opendeed, dan hoefde ze ook niet aan te kloppen .. Dat is nu wel anders begrijp ik, al lees ik toch nu ook nog verhalen over mensen die je vermijden, omdat ze gewoonweg niet weten wat ze zeggen of doen moeten. 

Ik kan je nu, na al die jaren zeggen over rouw: tijd heelt niet alle wonden, het is wat je in die tussentijd ermee doet, dat de wonden heelt. Ieder op zijn eigen manier, dat wel. Maar ik ben ervan overtuigt dat niets doen en ervoor vluchten, wat ik heb gedaan, je ooit als een boemerang inhaalt. En dat deed het … 

Ik had het mijn kinderen ook nooit verteld en die wisten niet beter dan dat hun oma, die ze helaas nooit gekend hebben, ziek was. Ik stelde het uit en uit, ondanks de terechte hints van mijn vrouw dat het fijn zou zijn als ze het verhaal van en over hun oma zouden horen. Ik ging opzoeken hoe je dat aan jongeren het best kon vertellen en het besef kwam ineens keihard binnen: dit gaat over mij, ik was zo’n jongere. Dit gaat over hoe het destijds aan mij verteld had kunnen worden. Over wat jongeren zelf kunnen doen om een helend rouwproces te doorlopen en hoe ze eventueel daarbij goed begeleid kunnen worden door ouders en omgeving. Ook het besef dat mijn inmiddels overbodige overlevingsmechanismen en psychische problemen daar wat mee te maken konden hebben (hoe naïef kon ik zijn achteraf), begon voor het eerst te leven. Als laatste besefte ik dat je bepaalde effecten van trauma’s, die je niet goed verwerkt hebt ook kunt doorgeven. Als dat zo was, kon ik daar mogelijk nog iets mee doen. Ik heb het ze drie jaar geleden verteld en het was een heel zwaar, mooi en fijn gesprek.

Twee jaar geleden overleed mijn vader en in zijn nalatenschap vonden we brieven van mijn moeder waar ik het bestaan niet van wist. Twee noodkreten aan psychologen en een brief aan mijn vader toen ze een jaar voor overlijden al een keer gevlucht was (wat ik overigens ook was vergeten, zoals zoveel). Heeft me maanden gekost om te openen en ik was  – 35 jaar later – weer in shock. Het was een en al ontreddering, wanhoop, radeloosheid, machteloosheid en angst. Het was veel erger dan ik ooit had geweten en ik was er totaal van ondersteboven. 

Alle weggestopte emoties kwamen eruit. De ene dag ongeloof en hevig verdriet om het gemis. Dan weer onmacht, schuldgevoel, eenzaamheid, gevoel van verlaten zijn, boosheid zelfs. Langzaam ontstond er ook meer begrip van haar uitzichtloze situatie en medelijden. Maar vooral ook spijt, spijt en enorm verdriet dat ze zo wanhopig en onwaardig is gestorven, in alle eenzaamheid. Vol onbegrip en niet meer in verbinding met haar naasten, dat doet heel veel pijn.

Toen heb ik besloten om hier eindelijk iets mee te doen. Ik had al twee burn-outs achter de rug  en al jaren last van die eerdergenoemde belemmerende overlevingsmechanismen (vooral vluchten, uitstellen, voornamelijk in je hoofd leven en controle-dwang). Het begon me nog meer te dagen dat met het trauma uit mijn jeugd te maken zou kunnen hebben en mijn omgang daarmee. Mede geïnspireerd door teksten van de al vaak genoemde Manu Keirse en twee boeken over verlaat verdriet ben ik toen een zogenaamd verlaat rouwproces ingegaan, een reis waar ik nog middenin zit.

Wat me op een gegeven moment opviel is dat ik dit proces onbewust ook in het verleden beleefde en doorliep, als een soort tijdreiziger, alsof ik weer 19 was. Ik heb bijvoorbeeld ook veel gelezen over ‘KOPP-kinderen’ en rouw bij jongeren. Ik heb veel ingebeelde gesprekken met haar gevoerd op onze oude bank en haar ook boze en lieve brieven geschreven, allen vanuit de 19 jarige Jaap die ik toen was. Ik voelde niet alleen de wanhoop en de afwezigheid bij mijn moeder, maar ik voelde me ineens zelf ook een heel eenzaam en verlaten kind. Heel confronterend. 

Het is zwaar, heftig aan de ene kant en mooi en fijn aan de andere kant. Het heeft me in ieder geval al veel opgeleverd, bijvoorbeeld dat mijn moeder weer bestaat en inmiddels ook weer die lieve pannenkoeken moeder is van voor haar depressiviteit en overlijden. Ze bestaat weer en mijn kinderen en vrouw krijgen langzaam een beeld van hun oma en schoonmoeder .. 

Wat mij persoonlijk onder andere op de been houdt is het beeld van een zonnebloem: als de kop hangt, de blaadjes gesloten zijn en de zon komt op, is er altijd een schaduw. Die hoort erbij. Het is aan mij, om in tegenstelling tot mijn moeder, niet te blijven hangen en de schaduw te volgen, maar mij op te richten en open te draaien naar die warme zon. Die schaduw hoort erbij en je kunt ook weer genieten van het leven en de herinneringen aan je lieve eigen moeder. 

Ik wilde ook nog schrijven over de stappen die ik allemaal heb gezet en nog aan het zetten ben in mijn huidige verlate verdriet en -rouwproces, maar het is al zo’n lang verhaal geworden. Mochten mensen dat interessant vinden wellicht in een volgend verhaal.

Een van die stappen waar ik nog mee bezig ben is het delen van verhalen en spreken met lotgenoten met soortgelijke ervaringen en situatie als de mijne. Dus de rouw om een overleden ouder die weggestopt is en er pas vele jaren later uit komt en er toen pas mee aan de slag zijn gegaan. Mocht je je hierdoor aangesproken voelen en raakvlakken hebben, dan zou ik graag met je in contact willen komen.

Aan allen zou ik nogmaals willen zeggen: wat goed dat jullie hier zijn en hier nu al iets mee doen. Het helpt altijd. Ondanks dat het me nu veel brengt zou ik je mijn manier van er totaal voor vluchten en dat ca. 35 jaar volhouden, toch niet willen aanraden. Het kan ook anders .. 

in ieder geval, succes en sterkte ! 

Jaap

PS: het schaduw verhaal is geïnspireerd op uitspraken van Manu Keirse. De zonnebloem erbij ontstond vanzelf en is mede geïnspireerd op de prachtige afscheidsrede van mijn vader die ik gelukkig vond in zijn nalatenschap.