Macht, intelligentie en de illusie van wijsheid

Macht, intelligentie en de illusie van wijsheid

Van jongs af aan wordt ons geleerd dat ouderen en mensen met hoge functies meer weten. Dat leraren, directeuren en andere leiders automatisch wijs zijn omdat ze slim en ervaren zijn. Dat iemand van vijftig of zestig het leven beter begrijpt dan iemand van twintig. Maar naarmate je ouder wordt, zie je de werkelijkheid: intelligentie en status zijn geen garantie voor wijsheid, en leeftijd betekent niet per definitie inzicht.

Er zijn professoren die briljante boeken schrijven, maar geen enkel besef hebben van hoe ze anderen behandelen. Er zijn CEO’s die enorme bedrijven leiden, maar die tegelijkertijd hun medewerkers kleineren en misbruiken voor eigen gewin. Er zijn leraren die kennis overbrengen aan hun leerlingen, maar achter gesloten deuren grenzen overschrijden.

Macht maakt iemand niet moreel beter. Integendeel, sommige mensen gebruiken hun status om zichzelf te verheffen ten koste van anderen. Denk aan een leidinggevende die zijn medewerkers onder druk zet, wetende dat ze afhankelijk zijn van hun baan. Of een politicus die mooie woorden spreekt, maar achter de schermen mensen uitbuit. En nog schrijnender: een mentor of begeleider die zijn positie misbruikt om een jong en kwetsbaar iemand te misbruiken. Dat is geen wijsheid. Dat is een misbruik van intelligentie en macht.

Leeftijd is ook geen garantie voor inzicht. Er zijn volwassenen die nog steeds met honderd vragen in hun hoofd zitten, die worstelen met onzekerheden en fouten blijven herhalen. Er zijn mensen van zestig die nooit hebben geleerd om zichzelf te reflecteren, die anderen de schuld geven van hun eigen mislukkingen, die zonder wroeging schade aanrichten. Er zijn ouders die hun kinderen klein houden om hun eigen angsten te verbergen. Volwassenen die niet kunnen omgaan met kritiek en zich gedragen als een kind zodra ze worden geconfronteerd met hun fouten.

Echte wijsheid zit niet in macht, status of leeftijd. Het zit in de bereidheid om te reflecteren, om verantwoordelijkheid te nemen en om met respect en empathie naar anderen te kijken. Het zit in het besef dat kennis alleen niet genoeg is—het gaat erom hoe je die kennis gebruikt.

Mensen die echt wijs zijn, zijn niet degenen die zichzelf boven anderen plaatsen. Het zijn degenen die begrijpen dat macht een verantwoordelijkheid is, geen recht. Dat intelligentie zonder empathie gevaarlijk is. En dat leeftijd niets zegt als iemand weigert om te leren.