Wat gebeurt er in mijn brein?

Laatst had ik weer een lang telefoongesprek met een scammer die zó overtuigend overkwam, weer zo aardig en beleefd was dat ik – als ik niet beter wist – heel graag met hem in zee was gegaan.
Dat is me al eerder overkomen, en steeds vraag ik me dan af: wat speelt zich af in mijn hoofd? Waarom laat ik me bijna meeslepen door zo’n figuur, waarom bijna sympathie voelen terwijl je alleen maar minachting zou moeten voelen? Wat is er mis met mijn verstand?
Ik besloot het aan ChatGPT te vragen.

Ik vroeg de chatbot mij te helpen met het schrijven van een blogpost over het volgende onderwerp:

“Ik ben telefonisch in contact met een scammer. Ik weet dat hij een oplichter is en toch wil ik graag geloven wat hij zegt. 
Het lijkt wel of mijn brein uit twee helften bestaat: de ene helft vertelt me dat ik met een oplichter te maken heb, de andere helft wil toch geloven wat die oplichter mij probeert wijs te maken. 
Wat gebeurt er in mijn brein?”

Het antwoord van de chatbot:

Dit is een fascinerend onderwerp voor een blogpost! Het gaat over de innerlijke strijd tussen rationeel denken en emotionele overtuiging, een fenomeen dat veel mensen herkennen. 
Hier zijn een paar invalshoeken en een mogelijke structuur voor je blogpost: 

Titel: De Innerlijke Strijd: Waarom Wil Ik Deze Scammer Geloven?

Inleiding 
Het begon met een simpel telefoontje. De persoon aan de andere kant van de lijn klonk overtuigend, behulpzaam zelfs. Maar ergens in mijn achterhoofd brandde een waarschuwingslichtje: dit klopt niet. Toch voelde ik een onverwachte drang om hem te geloven. Het leek alsof mijn brein in tweeën was gespleten: een rationele kant die wist dat dit een oplichter was, en een hoopvolle kant die wilde geloven in het mooie verhaal dat hij vertelde. 
Wat gebeurt er eigenlijk in mijn brein tijdens zo’n moment?

De Psychologie Achter de Innerlijke Strijd 
Ons brein is bijzonder goed in het vasthouden aan overtuigingen die ons een prettig gevoel geven, zelfs als we beter weten. Dit fenomeen wordt cognitieve dissonantie genoemd. Aan de ene kant is er de wetenschap dat ik waarschijnlijk met een scammer te maken heb, aan de andere kant is er de hoop dat deze persoon misschien toch oprecht is. Deze spanning tussen weten en willen geloven veroorzaakt een innerlijk conflict.

Daarnaast speelt de kracht van verhalen een grote rol. Scammers zijn meesters in het vertellen van overtuigende verhalen die inspelen op onze emoties: hoop, angst, of zelfs medelijden. Onze emotionele kant kan deze verhalen moeilijk weerstaan, zelfs als onze rationele kant alarm slaat.

De Biologie van Besluitvorming en Emotie 
Om dit beter te begrijpen, moeten we kijken naar hoe ons brein werkt. Het menselijk brein bestaat grofweg uit drie delen die belangrijk zijn bij besluitvorming: 

- De prefrontale cortex: Dit is het rationele deel van ons brein, verantwoordelijk voor logisch denken en analyse. Het is de stem die zegt: “Dit klopt niet, wees voorzichtig.” 

- Het limbisch systeem: Dit deel beheert emoties zoals angst, hoop en plezier. Het limbisch systeem kan gemakkelijk worden geprikkeld door een verhaal dat inspeelt op onze gevoelens, waardoor de rationele kant soms wordt overstemd. 

- De amygdala: Deze structuur speelt een sleutelrol in onze vecht-of-vluchtreactie. Als een scammer urgentie of dreiging suggereert, wordt de amygdala geactiveerd, wat ons stressniveau verhoogt en kan leiden tot impulsieve beslissingen.

Deze drie systemen werken voortdurend samen, maar in situaties waarin emoties sterk worden aangesproken, kan het limbisch systeem de overhand nemen en de prefrontale cortex tijdelijk uitschakelen. Dit verklaart waarom we soms handelen tegen beter weten in. 

Waarom Wil Ik Toch Geloven? 

1) De behoefte aan hoop: Mensen willen graag geloven in positieve uitkomsten. Een aanbod dat te mooi klinkt om waar te zijn, raakt precies die behoefte. 

2) Sociale druk en beleefdheid: Het voelt ongemakkelijk om iemand ronduit te wantrouwen, vooral als die persoon vriendelijk klinkt. 

3) FOMO (Fear of Missing Out): De angst om een gouden kans mis te lopen, maakt ons vatbaarder voor twijfel en misleiding.

Praktische Tips om Niet in de Val te Trappen 

1) Herken de waarschuwingssignalen: Let op clichés zoals: “U bent geselecteerd” of: “Dit aanbod geldt alleen nu.” 

2) Geef jezelf tijd: Zeg nooit meteen ‘ja’. Vraag om bedenktijd en hang op. Scammers proberen vaak tijdsdruk te gebruiken om je beslissingen te forceren. 

3) Praat erover met iemand: Deel het gesprek met een vriend of familielid. Een frisse blik kan helpen om de situatie objectiever te bekijken. 

4) Controleer de feiten: Google het telefoonnummer, de naam van het bedrijf of de specifieke claim. Vaak vind je direct waarschuwingen online. 

5) Volg je instinct: Als iets niet goed voelt, is dat vaak terecht. Vertrouw op je intuïtie en wees niet bang om gewoon op te hangen.

Conclusie 
Het is menselijk om te willen geloven in mooie verhalen, zelfs als ze van een scammer komen. Maar door ons bewust te zijn van de psychologische en biologische mechanismen die hierbij een rol spelen, kunnen we ons beter beschermen. 
De volgende keer dat mijn innerlijke strijd losbarst, hoop ik deze blog in gedachten te houden en te kiezen voor gezond scepticisme. 
Want soms is ‘nee’ zeggen de meest bevrijdende keuze.

(Einde blogpost van de chatbot.)
-----
Wat mij vooral trof was deze zin:
2) Sociale druk en beleefdheid: Het voelt ongemakkelijk om iemand ronduit te wantrouwen, vooral als die persoon vriendelijk klinkt. 
Dit is dus precies waar ik soms ook last van heb.